Reading faces of "Maria". Physiognomic portraits in Eliza Orzeszkowa's novel.

Praca składa się z trzech części, z których pierwsza stanowi próbę odczytania powieści epistolarnej "Maria" Elizy Orzeszkowej pod kątem fizjonomicznym. Właściwa analiza portretów literackich bohaterów powieści jest poprzedzona omówieniem kontekstów społecznych, historycznych i biograficznych, które formułowane jest w oparciu o fragmenty prywatnej korespondencji Elizy Orzeszkowej. Następnie charakteryzowana jest fizjonomiczna koncepcja Johanna Caspara Lavatera oraz elementy frenologii i patognomiki. Szczególny nacisk położony jest na kwestię piękna i brzydoty według Lavatera, której omówienie ilustrowane jest przykładami zaczerpniętymi z powieści Maria. Ta realizacja poglądów Lavatera rodzi hipotezę, jakoby Eliza Orzeszkowa świadomie korzystała z traktatu szwajcarskiego pastora podczas konstruowania portretów literackich bohaterów Marii. Choć brak jest na to niezbitych dowodów, analiza opisów twarzy zawartych w powieści potwierdza zgodność wyglądu bohaterów i ich charakterów z założeniami Lavatera. Ponadto obecne w Marii liczne opisy przestrzeni, rzadziej ubrań, również dopełniają rys charakterologiczny bohaterów powieści, możliwy do odczytania dzięki znajomości traktatu Lavatera.Część druga zawiera edycję powieści "Maria" Elizy Orzeszkowej, natomiast trzecia stanowi aparat krytyczny, na który składają się historia wydań, recepcja tekstu, nota edytorska oraz rejestr odmian dostrzeżonych w procesie kolacjonowania pierwodruku z podstawą edycji.This thesis consists of three parts. The first part is a filological introduction to Eliza Orzeszkowa's novel, "Maria". Its main goal is to present a way of physiognomic reading of protagonists' portraits. However firstly cultural, historical and biographical context is introduced. Also the concept of physiognomy by Johann Caspar Lavater is briefly characterized, with focus on his thoughts about beauty and ugliness. The main chapter contains analysis of protagonists' portraits, where descriptions written by Orzeszkowa are being compared to Lavater's works. Additionally descriptions of rooms, clothes and personal things were analysed to see how they add to protagonists' portraits. Second part of this work contains an edition of novel "Maria" written by Eliza Orzeszkowa. Third part consists of editor's notes and the critical apparatus